Rola kół gospodyń wiejskich w rozwoju potencjału kulinarnego regionów

Przedmiotem refleksji naukowej jest rola kół gospodyń wiejskich w rozwoju potencjału kulinarnego regionów. Zwrócono uwagę na kwestie organizacyjne tych społecznych stowarzyszeń, przedstawiono rozmaite formy ich aktywności: organizacja i współorganizacja rozmaitych imprez promujących dziedzictwo kulinarne (imprezy i festyny kulinarne), prowadzenie pokazów i warsztatów (dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych) upowszechniających wiedzę o tradycjach żywieniowych społeczności lokalnych, nadto działalność na rzecz rejestracji regionalnych artykułów żywnościowych, które wpisane są na Listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (dzięki kołom działającym w poszczególnych województwach wiele tradycyjnych potraw zostało na nowo odkrytych), które to mają znaczący wpływ na kształtowania się obrazu kulinarnego poszczególnych regionów.

Zapraszam do lektury. Artykuł zamieszony jest w monografii zbiorowej pt. Edukacyjna rola turystyki kulinarnej, red. nauk. Piotr Dominik, Warszawa: 2021, s. 143-156.

Leksykon dziedzictwa kulinarnego Śląska

Leksykon dziedzictwa kulinarnego Śląska stanowi rodzaj tematycznego słownika języka i kultury kulinarnej regionu. Zarchiwizowano w nim słownictwo kulinarne utrwalone w powszechnej świadomości Ślązaków, jak i to odchodzące do językowego lamusa. Opracowanie liczy 974 hasła oraz 40 autorskich zdjęć, będących wzbogaceniem, a zarazem integralną częścią opracowania.

Publikacja jest adresowana nie tylko do badaczy wielu dyscyplin naukowych zajmujących się problematyką dziedzictwa kulturowego, ale także do szerokiego grona odbiorców, w tym do miłośników regionu zainteresowanych tradycjami kulinarnymi.  

http://wydawnictwo.uni.opole.pl/leksykon-dziedzictwa-kulinarnego-slaska.html 

Kulinarne rekordy jako element promocji kuchni regionalnych

Przedmiotem artykułu są kulinarne rekordy, na które w ostatnich kilkunastu latach w Polsce zapanowała moda. Autorka dokonała wstępnej typologii tychże rekordów, wyróżniła potrawy, które najczęściej stanowią przedmiot ustanowienia rekordu. Z jej badań wynika, że największą popularnością przy organizowaniu tego typu wydarzeń w przestrzeniach publicznych cieszą się specjały kuchni regionalnych, a wśród nich przede wszystkim zupy i pierogi. Współcześnie kuchnie regionalne stały się swoistym spiritus movens różnorodnych działań w zakresie promocji i upowszechniania dziedzictwa kulturowego danego obszaru. Są doskonałym bodźcem wyzwalającym aktywność jednostkową i zbiorową.  

Artykuł można przeczytać w pozycji: Festiwale, przeglądy, konkursy a ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego, red. A. W. Brzezińska, K. Smyk, tom 4. Serii Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce i jego ochrona, UMCS, PTL, NID, Lublin–Wrocław–Warszawa 2019, s. 331-344. 

http://cyfrowearchiwum.amu.edu.pl/archive/8905

Dziedzictwo kulinarne jako jako nośnik pamięci o domu rodzinnym

Dziedzictwo kulinarne zakorzenione jest w świecie codzienności, w praktykach społecznych, w zwyczajowości dorocznej oraz rodzinnej. Szczególnym miejscem, w którym człowiek doświadcza wspomnianego dziedzictwa, wrasta w nie i przekazuje je często kolejnemu pokoleniu, jest dom rodzinny. Przedmiotem artykułu jest dziedzictwo kulinarne, które autorka analizuje jako nośnik pamięci, skupiając uwagę przede wszystkim na niematerialnym jego przejawie – opowieściach wspomnieniowych związanych z domem rodzinnym. Materiał, który stał się podstawą analizy pochodzi z prowadzonych badań terenowych (wywiady jawne, ukierunkowane) w województwach śląskim i opolskim w latach 2008-2019. 

Artykuł można przeczytać w pozycji: Turystyka kulinarna pokoleń, red. P. Dominik, Warszawa 2019, s. 45-58.

Święty Jacek w religijności ludowej i w kulturze polskiej

Św. Jacek Odrowąż, dominikanin urodzony w Kamieniu Śląskim nieopodal Opola, kanonizowany w 1594 roku przez papieża Klemensa VIII, należy do najwybitniejszych postaci XIII wieku. Jest uważany za twórcę polskiej prowincji dominikanów oraz inicjatora powstania wielu klasztorów w Polsce, Prusach, Czechach (Znojnie, Igławie, Ołomuńcu i Pradze) i Austrii (we Friesach na pograniczu Styrii i Karyntii). Nazywany Apostołem Północnej Europy, Apostołem Słowian, Światłem Północy, Lux ex Silesiae (Światłem ze Śląska) prowadził misje ewangelizacyjne wśród ludów zamieszkujących dzisiejsze państwa bałtyckie oraz stepy nadczarnomorskie, także w Rusi Kijowskiej.

Przedmiotem niniejszego artykułu jest próba omówienia i analizy kultu św. Jacka w polskiej tradycji i kulturze religijnej. Autorka przedstawia biografię świętego, legendy i podania z nim związane, także przysłowia, zwyczaje agrarne i kulinaria. Materiały, które stały się podstawą omówienia pochodzą z badań terenowych, które autorka prowadziła w latach 2015-2020, jak i z dostępnej literatury przedmiotu.

Artykuł można przeczytać w czasopiśmie: „Roczniki Teologiczne” vol. 67, nr 9, 2020, s. 141-158. 

https://ojs.tnkul.pl/index.php/rt/issue/view/1031/138

New trends in culinary tourism – regional (Silesian) fusion cuisine

Przedmiotem artykułu jest kuchnia regionalna, a dokładnie nowe sposoby jej prezentacji uwzględniające autorskie wizje przygotowania określonych potraw czy dań. Współcześnie w turystyce kulinarnej obserwuje się coraz większe zainteresowanie poznawaniem kuchni regionalnych w wersji fusion. Autorka omawia cechy wyróżniające kuchnię regionalną i kuchnię fusion, wyróżnia wybrane potrawy kuchni śląskiej, które są najczęściej modyfikowane przez kucharzy, przestawia typologię lokali gastronomicznych na rynku turystycznym popularyzujących regionalne specjały w uwspółcześnionej wersji. 

Artykuł można przeczytać w czasopiśmie: „Geography and Tourism”, vol. 8, nr 1, 2020, ss. 47-54. 

http://www.geography.and.tourism.ukw.edu.pl/artykuly/vol8.no1_2020/G-T-2020-01_04_20200804.pdf

Zwyczaje i obrzędy w dawnym Chorzowie

Niniejszy tekst jest próbą przedstawienia typowych zwyczajów i obrzędów dorocznych oraz rodzinnych występujących na obszarze Chorzowa (w obecnych granicach administracyjnych) od drugiej połowy XIX wieku do początku lat 20. XX stulecia. Omówiono w nim między innymi: adwent i Święta Bożego Narodzenia, zapusty, zwyczajowość wielkopostną i wielkanocną, Zielone Świątki i Boże Ciało, dożynki, odpusty parafialne, uroczystości zawodowe; także obrzędowość narodzinową (tu: chrzest, roczek), Pierwszą Komunię Św., wesele oraz schyłek życia. 

Artykuł można przeczytać w pozycji: Chorzów, t. III: Od Stadt Königshütte do Królewskiej Huty (1868-1922), red. nauk. J. Kurek, M. Masnyk, P. Nadolski, Chorzów 2020, s. 680-714.

Tożsamość górnośląska wyrażona w regionalnej kuchni

Przedmiotem artykułu są tradycyjne zupy występujące w menu mieszkańców Górnego Śląska od drugiej połowy XIX wieku po współczesność. Integralną częścią opracowania jest słownik zup (147 przykładów), w którym skupiono uwagę na opisie znaczeniowym danej zupy, pochodzeniu jej nazwy, podano także przykłady użycia, przywołując wybrane cytaty ze źródeł, w tym z publikacji etnograficznych, językoznawczych (głównie słowników gwarowych) oraz wypowiedzi Ślązaków zebrane podczas badań terenowych, które prowadzono w ostatnich kilku latach (2016-2018) w województwie śląskim i opolskim.

Artykuł można przeczytać w: „Studia Śląskie” 2018, t. 83, s. 225-255.

„Dobry żur kiej w nim szczur”. Dziedzictwo kulinarne Śląska w tekstach kultury

Książka poprzez starannie dobrane różne teksty kultury (przysłowia, bajki, legendy, przesądy, pieśni, memy i in.) oraz komentarze do nich opowiada o jednej z najbardziej wyróżniających się i złożonych kuchni regionalnych w Polsce – kuchni śląskiej. Praca w sposób atrakcyjny i nietuzinkowy dostarcza wiedzy o potrawach, sposobach ich przyrządzania, codziennych praktykach związanych z przygotowywaniem posiłków, także okolicznościach i zwyczajach spożywania określonych dań. Z zamieszczonych w pracy tekstów można np. dowiedzieć się, jak niegdyś troszczono się o położnicę i jakimi „frykasami” ją raczono lub jak wyglądało tradycyjne świniobicie czy kiszenie kapusty. 

Książka ma walor poznawczy i edukacyjny. Jej unikatowość i nowatorski charakter polega na tym, że o kulinariach opowiada w odmienny sposób, niż czyni się to w większości prac (głównie w książkach i poradnikach kucharskich) dotyczących kulinariów. Jak do tej pory nie ma na rynku wydawniczym tego typu pozycji. Mogą więc z niej korzystać zarówno badacze zajmujący się zagadnieniem dziedzictwa kulturowego, przemianami obyczajów, funkcjonowaniem gwar śląskich; wreszcie szerokie grono czytelników rozmiłowanych w tradycji i kulturze własnego regionu.

Słodycze odpustowe jako element dziedzictwa kulinarnego Śląska

Dziedzictwo kulinarne jest zjawiskiem bardzo złożonym, zawierającym wiele różnorodnych egzemplifikacji, odnoszących się do spuścizny kulinarnej przodków, a więc do szeroko rozumianego pożywienia wcześniejszych pokoleń, sposobów jego pozyskiwania, konserwowania itp. W każdym prawie narodzie, regionie, a nawet w poszczególnych rodzinach można mówić o dziedzictwie kulinarnym – dziedzictwie, które miało i ma nadal wpływ na kształtowanie się współczesnych kuchni, tak w wymiarze zbiorowym, wspólnotowym, jak również indywidualnym. 

Przedmiotem refleksji są charakterystyczne słodycze, o nieraz dziwnie brzmiących nazwach, sprzedawane podczas odpustów parafialnych na Górnym Śląsku, które stanowią jeden z wyróżniających elementów dziedzictwa kulinarnego tego regionu.

Artykuł można przeczytać w: „Zeszyty Naukowe Turystyka i Rekreacja” 2018, nr 1, s. 211-226.