„Dobry żur kiej w nim szczur”. Dziedzictwo kulinarne Śląska w tekstach kultury

Książka poprzez starannie dobrane różne teksty kultury (przysłowia, bajki, legendy, przesądy, pieśni, memy i in.) oraz komentarze do nich opowiada o jednej z najbardziej wyróżniających się i złożonych kuchni regionalnych w Polsce – kuchni śląskiej. Praca w sposób atrakcyjny i nietuzinkowy dostarcza wiedzy o potrawach, sposobach ich przyrządzania, codziennych praktykach związanych z przygotowywaniem posiłków, także okolicznościach i zwyczajach spożywania określonych dań. Z zamieszczonych w pracy tekstów można np. dowiedzieć się, jak niegdyś troszczono się o położnicę i jakimi „frykasami” ją raczono lub jak wyglądało tradycyjne świniobicie czy kiszenie kapusty. 

Książka ma walor poznawczy i edukacyjny. Jej unikatowość i nowatorski charakter polega na tym, że o kulinariach opowiada w odmienny sposób, niż czyni się to w większości prac (głównie w książkach i poradnikach kucharskich) dotyczących kulinariów. Jak do tej pory nie ma na rynku wydawniczym tego typu pozycji. Mogą więc z niej korzystać zarówno badacze zajmujący się zagadnieniem dziedzictwa kulturowego, przemianami obyczajów, funkcjonowaniem gwar śląskich; wreszcie szerokie grono czytelników rozmiłowanych w tradycji i kulturze własnego regionu.

Słodycze odpustowe jako element dziedzictwa kulinarnego Śląska

Dziedzictwo kulinarne jest zjawiskiem bardzo złożonym, zawierającym wiele różnorodnych egzemplifikacji, odnoszących się do spuścizny kulinarnej przodków, a więc do szeroko rozumianego pożywienia wcześniejszych pokoleń, sposobów jego pozyskiwania, konserwowania itp. W każdym prawie narodzie, regionie, a nawet w poszczególnych rodzinach można mówić o dziedzictwie kulinarnym – dziedzictwie, które miało i ma nadal wpływ na kształtowanie się współczesnych kuchni, tak w wymiarze zbiorowym, wspólnotowym, jak również indywidualnym. 

Przedmiotem refleksji są charakterystyczne słodycze, o nieraz dziwnie brzmiących nazwach, sprzedawane podczas odpustów parafialnych na Górnym Śląsku, które stanowią jeden z wyróżniających elementów dziedzictwa kulinarnego tego regionu.

Artykuł można przeczytać w: „Zeszyty Naukowe Turystyka i Rekreacja” 2018, nr 1, s. 211-226.

O powstającym leksykonie dziedzictwa kulinarnego Śląska

Na Śląsku język oraz kuchnia są podstawowymi wyróżnikami śląskiej grupy etnicznej, wyznacznikami tożsamości kulturowej oraz znakiem kulturowej identyfikacji. Wobec powyższego zrodził się pomysł, by na kulinaria spojrzeć z dwóch perspektyw: kulturowej i językoznawczej. Będący w trakcie opracowania, leksykon kulinariów śląskich ma gromadzić w jednym miejscu nazwy potraw, nie tylko te funkcjonujące do dziś i utrwalone w powszechnej świadomości Ślązaków, ale także ma archiwizować słownictwo kulinarne odchodzące w zapomnienie, pokazując je w ścisłym powiązaniu z kulturą regionu.

Materiały o leksykonie można przeczytać w: „Studia Śląskie” 2017 (t. 81), s. 217-231.